Z treści ustawy wynika, że co najmniej częściowo została ona ustanowiona w związku z wdrożeniem Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2041 z dnia 19 października 2022 r. w sprawie adekwatnych wynagrodzeń minimalnych w Unii Europejskiej (zwanej dalej Dyrektywą).
Powyższe twierdzenie jest poprawne tylko częściowo, a proponowane wdrożenie jest w niektórych aspektach wręcz sprzeczne z Dyrektywą. Istnieją także poważne argumenty, że ustawa narusza art. 2 (w aspekcie zasady przyzwoitej legislacji) i 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (w aspekcie zasady proporcjonalności). Powyższy zarzut dotyczy w szczególności art. 30–34 ustawy, które nakazują zgłaszać układy zbiorowe pracy i porozumienia zbiorowe do Krajowej Ewidencji Układów Zbiorowych Pracy (KEUZP). Za powyższym twierdzeniem przemawiają następujące argumenty:
Po pierwsze, Dyrektywa w art. 10 nakłada na państwa członkowskie obowiązek raportowania wskaźnika „zasięgu rokowań zbiorowych”, ale nie przesądza, że sposobem wykonania tego zadania powinno być nakładanie na pracodawców obowiązku bieżącego zgłaszania tych porozumień do ewidencji prowadzonej przez państwo. Zwłaszcza że zgodnie art. 10 ust. 2 lit. a Dyrektywy, państwo członkowskie składa raport Komisji Europejskiej co dwa lata. Przyjęte rozwiązanie narusza art. 31 ust. 3 Konstytucji poprzez nałożenie na jednostki obowiązków nieproporcjonalnych do wykonania zadań publicznych przez państwo.
Po drugie, ustawa nakazuje zgłaszać do KEUZP porozumienia zbiorowe inne niż te, o których mowa w art. 3 ust. 4 Dyrektywy – dotyczy ona bowiem wyłącznie umów zbiorowych odnoszących się do „warunków pracy i zatrudnienia”. Dyrektywa nie ma więc związku z porozumieniami zbiorowymi dotyczącymi zarządzania zakładem pracy (np. systemami czasu pracy, pracy zdalnej) czy też z porozumieniami związanymi ze zwolnieniami grupowymi.
Tymczasem ustawa nakłada obowiązek zgłaszania wszelkich porozumień zawieranych ze związkami zawodowymi, co wykracza poza wymogi raportowania określone przez prawo członkowskie. Nie dość, że polski przedsiębiorca będzie miał więcej obowiązków niż przedsiębiorca w innym kraju unijnym, to skutkiem ustawy będzie to, że państwo polskie będzie składało Komisji sprawozdania o zasięgu rokowań zbiorowych niezgodne z art. 10 Dyrektywy. W tym zakresie ustawa narusza art. 31 ust. 3 Konstytucji przez nałożenie na jednostki obowiązków mimo nieistnienia „konieczności” dla funkcjonowania demokratycznego państwa prawa. Nadto, ustawa doprowadzi do nienależytego wykonywania zadań publicznych przez państwo polskie.
Po trzecie, z treści art. 30 ust. 3 pkt 2 ustawy wynika, że przedmiotem zgłaszania do KEUZP będą „porozumienia zbiorowe nieoparte na ustawie, dotyczące warunków pracy”, o ile ich stroną jest organizacja związkowa. Powyższy przepis jest niezgodny z zasadą przyzwoitej legislacji. Pojęcie „porozumienie nieoparte na ustawie, dotyczące warunków pracy” wprowadza stan niepewności prawnej pod rygorem odpowiedzialności karnej. Wynika to nie tylko z błędu merytorycznego (porozumienia między związkami zawodowymi a pracodawcą dotyczące warunków pracy są zawsze oparte na ustawie, choć ustawa nie zawsze wskazuje na upoważnienie do ich zawarcia), ale także z tego, że przedmiotem wątpliwości jest zarówno pojęcie „oparcie na ustawie”, jak i pojęcie „warunków pracy”. Zwłaszcza że w zakresie pojęcia warunków pracy nie mieszczą się np. występujące często w praktyce porozumienia w sprawie dorocznych podwyżek wynagrodzeń (por. art. 42 § 1 k.p.).
Po czwarte, zgodnie z art. 34 ustawy, skutkiem niezgłoszenia do KEUZP informacji o zawartych, wypowiedzianych lub zmienionych układach zbiorowych, lub porozumieniach jest „niewywoływanie skutków prawnych”. Powyższy rygor jest całkowicie nieproporcjonalny do celu prowadzenia KEUZP. Nie ma żadnego powodu, aby niezgłoszenie układu lub porozumienia miało tak daleko idące skutki dla pracodawców i pracowników. Taka regulacja jest całkowicie nieuzasadniona zarówno perspektywy art. 2 (wprowadza zbędny stan niepewności), jak i 31 ust. 3 Konstytucji (wprowadza negatywne i nieproporcjonalne ograniczenia praw i wolności). Zwłaszcza że niedokonanie zgłoszenia zostało obłożone sankcją karną.
Po piąte, z treści art. 30 ust. 3 wynika, że przedmiotem zgłoszenia do KEUZP jest każde porozumienie zbiorowe. Tymczasem z treści art. 40 ust. 3, 6 i 7, oraz art. 47 ustawy wynika, że przepisy wskazują wprost, które porozumienia powinny być zgłoszone. Taki sposób regulacji wywoła chaos interpretacyjny, co narusza art. 2 Konstytucji. Nie jest bowiem pewne, czy zgłaszać należy wszelkie porozumienia czy tylko te wskazane wprost przez przepis szczególny. Należy więc przyjąć jednoznaczną regułę, z której będzie wynikało, że przedmiotem zgłoszenia powinny być albo wszystkie porozumienia, albo tylko te wskazane przez ustawę. Powyższe jest niezbędne z uwagi na odpowiedzialność karną osób wykonujących ustawę.
Po szóste, ustawa narusza zasadę proporcjonalności w stosunku do małych i średnich przedsiębiorstw, która została wyrażona wprost w motywie 39 Dyrektywy („Przy wdrażaniu niniejszej dyrektywy państwa członkowskie powinny unikać nakładania zbędnych ograniczeń administracyjnych, finansowych i prawnych, w szczególności takich, które utrudniają tworzenie i rozwijanie MŚP [małych i średnich przedsiębiorstw – przyp. red.]”). Opisane wyżej obowiązki ciążące na pracodawcach są klasycznymi obowiązkami administracyjnymi.
Po siódme, zgodnie z art. 58 „ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem art. 41 pkt 2, który wchodzi w życie z dniem 29 listopada 2025 r.” Mając na uwadze, że ustawa wprowadza przepisy karne, powyższy okres jest niezgodny z art. 2 Konstytucji. Ustawa jest aktem skomplikowanym i nieczytelnym, co wymaga co najmniej kilkumiesięcznego okresu vacatio legis.
Po ósme, zgodnie z treścią art. 38 ust. 1 ustawy: „Kto w związku z zajmowanym stanowiskiem lub pełnioną funkcją: (…) 3) narusza tajemnicę przedsiębiorstwa lub udostępnia informacje, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę, (…) – podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności”. Powyższy przepis co najmniej częściowo, o ile nie w całości pokrywa się z regulacją art. 23 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Zgodnie z tym ostatnim ujawnienie innej osobie informacji stanowiącej tajemnicę przedsiębiorstwa podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Niespójność powyższych regulacji narusza art. 2, 32 i 64 Konstytucji.
Mając na uwadze, że gruntowna zmiana ustawy na etapie prac senackich jest niemożliwa, racjonalne są co najmniej następujące zmiany:
- wprowadzenie do art. 30 ust. 2 na końcu zdania. „Ewidencjonowaniu podlegają układy zbiorowe i porozumienia zawierane przez pracodawców zatrudniających co najmniej 50 pracowników”;
- wprowadzenie do art. 30 ust. 3 pkt 1 na końcu zdania – „o ile z treści powyższych aktów wynika obowiązek zgłoszenia porozumienia zbiorowego do KEUZP”;
- usunięcie z art. 30 ust. 3 pkt 2;
- usunięcie z art. 34 ust. 1 słów „pod rygorem niewywoływania skutków prawnych”.
- usunięcie art. 40 ust. 6 i 7;
- zmianę treści art. 40 ust. 3;
- usunięcie art. 47;
- zmianę art. 58 w taki sposób, aby vacatio legis wynosiło 3 miesiące;
- zmianę art. 38 ust. 1 ustawy w ten sposób, aby zachować zasadę równości wobec prawa.
